Προσλήψεις της κοινωνικής αλλαγής μέσα από τις αφηγήσεις

Σύμφωνα με τον κυρίαρχο λόγο, αυτό που χαρακτηρίζει την εποχή μας είναι ο μεταβατικός της χαρακτήρας, λόγω της διαρκούς και επιταχυνόμενης μεταβολής των οικονομικών, κοινωνικών και πολι- τισμικών στοιχείων που συγκροτούν τις σύγχρονες κοινωνίες. Αυτή η ρευστότητα συνδέεται καταρχήν με την κινητικότητα των υποκειμένων, των αντικειμένων, των συμβόλων και των ιδεών στο χώρο και τον χρόνο. Συνδέεται όμως επίσης με τη συνεχή μεταβολή του πολιτισμικού περιεχομένου, αλλά και την αναδιάταξη του τρόπου συνάρθρωσης και ιεράρχησης, των επιμέρους στοιχείων της κοινωνικής πραγματικότητας.
Ωστόσο, αν ο μεταβατικός χαρακτήρας των σύγχρονων κοινωνιών αποτελεί ένα αδιαμφισβήτητο γεγονός, ο τρόπος που οι διάφορες κοινωνικές ομάδες και τα υποκείμενα προσλαμβάνουν, αξιολογούν και διαχειρίζονται τις αλλαγές που συνδέονται με αυτήν τη μετάβαση μοιάζει να μην είναι ενιαίος. Βέβαια, η πολλαπλότητα των οπτικών και των επιλογών είναι κάτι που χαρακτηρίζει όλες τις κοινωνίες και όλες τις εποχές. Ωστόσο, αυξάνει δραματικά σε περιόδους γρήγορης κοινωνικής και πολιτισμικής μετάβασης, λόγω της διάσπασης των παλιών και την ανεπαρκή ακόμα εδραίωση νέων ηγεμονικών κατηγοριών πρόσληψης και νοηματοδότησης του κόσμου.

Στο πλαίσιο αυτής της μεταβατικής διασπασμένης πραγματικότητας, η παραγωγή του νοήματος των εννοιών, των όρων, των συμβόλων, των δράσεων, αλλά και των αντικειμένων, αποτελεί συχνότερα ζητούμενο παρά δεδομένο. Μέσα από τη διαφοροποίηση της εμπειρίας τους, τα υποκείμενα συγκροτούν όλο και περισσότερο διαφοροποιημένες και δυναμικές εικόνες του κόσμου που τους περιβάλλει, των περιορισμών που αυτός τους θέτει, των αναγκών που τους γεννά και των λύσεων που τους προτείνει.
Οι διαφοροποιημένες αυτές εικόνες της κοινωνικής πραγματικότητας εκφράζονται στους λόγους (discourses) των υποκειμένων για τις κοινωνικές αλλαγές που, αν και όλοι αποδέχονται πως είναι έντονες ή και βίαιες σήμερα, μιλούν για αυτές με διαφορετικούς όρους. Οι υποκειμενικοί αυτοί λόγοι, αν και εν μέρει επηρεάζονται από τον κυρίαρχο, επίσημο λόγο των θεσμών, συγκροτούν ένα πολύχρωμο νοηματικό και σημασιολογικό σύμπαν, στο οποίο η «αντικειμενική πραγματικότητα» συναντά την υποκειμενικά βιωμένη εμπειρία των ατόμων. Προνομιακό πεδίο έκφρασης αλλά και μέσο σύλληψης αυτής της υποκειμενικής εμπειρίας αποτελούν οι αφηγήσεις των ανθρώπων γύρω από περιστατικά της καθημερινότητάς τους (anecdotes). Μέσω των αφηγήσεων, τα υποκείμενα δεν φωτογραφίζουν απλά μια "αδιαμφισβήτητη εξωτερική πραγματικότητα", αλλά πολύ περισσό- τερο επανα-διαπραγματεύονται και συνεπώς ανα-κατασκευάζουν συνεχώς τον κόσμο μέσα και γύρω τους.
Στην προοπτική αυτή, οι σύγχρονες μη γραμμικές προσεγγίσεις, όπως οι θεωρίες κοινωνικής και πολιτισμικής κατασκευής, αλλά και οι κοινωνικές θεωρίες του Χάους και της Πολυπλοκότητας, στρέφονται όλο και περισσότερο προς τις αφηγήσεις της καθημερινότητας για να μπορέσουν να συλλάβουν και να κατανοήσουν την πολλαπλότητα, την ετερογένεια και τις ασυνέχειες του σύγχρονου κόσμου.

Δεν υπάρχουν σχόλια: